- Bosh sahifa
- Maslahatchi minbari
- Eng qadrli boylik
Eng qadrli boylik
Millat ruhi
O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2019-yil 21-oktabrdagi “O‘zbek tilining davlat tili
sifatidagi nufuzi va mavqeini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi
Farmoniga binoan ona tilimizning istiqboldagi taraqqiyotiga oid ko‘plab
masalalar o‘z yechimini topmoqda.
Shu ezgu
g‘oyaga muvofiq amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar jarayonida
davlat tilining hayotimizdagi o‘rni va nufuzi tobora oshib bormoqda. Zero, til
har bir millatning eng qadrli boyligi, uning maʼnaviy qiyofasi, madaniyati,
ichki dunyosini aks ettiruvchi muhim vositadir.
Alixonto‘ra
Sog‘uniy ona tilimiz haqida kuyunchaklik bilan “Shundoq bo‘lib o‘z ona tilidan
ajramoqlik, milliy hissiyotlarini yo‘qotish natijasidir. Bu ish esa insoniyat olami oldida ulug‘ xiyonat,
kechirilmas jinoyat hisoblanadi. Bunday bo‘ldi demak, ulug‘ Turkiston ulusi
Turon nasli bosqinchilar tilagicha, qurbon bo‘lgan holda inqirozga uchrab,
Alloh saqlasin, tarix sahifalaridagi shon sharaflik nom nishonlari o‘chiriladi
demakdir”,- deya alohida taʼkidlab o‘tgan.
Til masalasi oradan shuncha fursat o‘tishiga qaramay
o‘z dolzarbligini yo‘qotmay kelmoqda. Bugungi kunda ona tilimizni
asrab-avaylash, uni har tomonlama rivojlantirish, til siyosatining eng quyi
bo‘g‘inlargacha yetib borishini taʼminlash maqsadida vazirlik, idora hamda
xo‘jalik birlashmalarida maʼnaviy-maʼrifiy ishlar samaradorligini oshirish,
davlat tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini taʼminlash
masalalari bo‘yicha rahbar o‘rinbosariga tenglashtirilgan maslahatchi lavozimi
joriy etildi. Xususan, “O‘zkimyosanoat” aksiyadorlik jamiyatida ham ushbu
lavozim joriy etilgan.
Darhaqiqat, ona tilimizga doimiy ravishda g‘amxo‘rlik
qilish, uni qayta-qayta sayqallab borish zarur. Vazirlar Mahkamasining
“Mamlakatda davlat tilida ish yuritishni samarali tashkil qilish
chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2020-yil 20-yanvardagi 34-son qarorida
belgilangan vazifalar ijrosini samarali taʼminlash maqsadida “O‘zkimyosanoat”
aksiyadorlik jamiyati tarkibidagi 7 ta korxonada: “Navoiyazot” AJ,
“Farg‘onaazot” AJ, “Maksam-Chirchiq” AJ, “Ammofos-Maksam” AJ, “Dehqonobod kaliy
zavodi” AJ, “Birinchi rezinotexnika zavodi” MCHJ va “Qizilqum fosforit
kompleksi” masʼuliyati cheklangan jamiyatlarida maʼnaviy-maʼrifiy ishlar
samaradorligini oshirish, davlat tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya
etilishini taʼminlash masalalari bo‘yicha boshqaruv raisi maslahatchisi
lavozimi joriy etildi va ushbu lavozimga tanlov asosida saralangan xodimlar
tayinlandi. Ushbu boshqaruv raisi maslahatchilari korxonalarda davlat tilini
rivojlantirish bo‘yicha amalga oshirilishi belgilangan tadbirlar rejasiga ko‘ra
faoliyat olib bormoqda. Shuningdek, tarmoq tashkilotlari maslahatchilari
korxonalari rahbarlarining, ko‘p ming sonli ishchi-xodimlarning davlat tili
bo‘yicha malakasini oshirish, ish yurituvidagi barcha hujjatlarning lotin
yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosida bo‘lishni taʼminlash ishlarida jonbozlik
ko‘rsatmoqda.
Bugungi kunda yana uchta tarmoq korxona: “Qo‘ng‘irot soda zavodi”
masʼuliyati cheklangan jamiyati qo‘shma korxonasi, “O‘zkimyoimpeks” masʼuliyati
cheklangan jamiyati, “O‘zkimyosanoatloyiha” aksiyadorlik jamiyatida nomzodlarni
tanlov asosida saralash ishlari olib borilmoqda. Ushbu korxonalarning rasmiy
veb-saytlariga nomzodlar zarurligi to‘g‘risida eʼlonlar joylashtirilgan. Ushbu
lavozimlarni ochishdan maqsad belgilangan vazifalarning ijrosini quyi
bo‘g‘inlarda ham samarali taʼminlashdan iborat. Ko‘zlagan asosiy maqsadimiz:
korxonalarda turli millat vakillari ahil-inoq, bir oila kabi mehnat qilishini
hisobga olib, davlat tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini
to‘liq taʼminlashdir.
Shuningdek, markaziy apparatda hamda tarmoq
korxonalarida barcha meʼyoriy-huquqiy hujjatlar qayta ko‘rib chiqilib, ularni
davlat tiliga tarjima qilish ishlari amalga oshirildi. “O‘zkimyosanoat” AJ ijro
apparatida joriy yilning o‘tgan davri mobaynida rasmiylashtirilgan
xat-hujjatlar tahlil qilindi. Vazirliklar, idoralar va tashkilotlarga
yuborilgan chiqish xatlari, tarmoq korxonalariga yuborilgan xabarnoma va
topshiriq xatlari, asosiy faoliyatga
oid, ichki xizmat safariga, xorijiy davlatlarga xizmat safariga oid buyruqlar
davlat tilida rasmiylashtirildi. Shu bilan birgalikda, xizmat xatlari,
o‘tkazilgan yig‘ilish bayonnomalari, boshqaruv raisining farmoyishlari davlat tilida
yozilishi taʼminlandi. O‘zbekiston Respublikasining 2017-yil 11-sentyabrdagi
“Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari to‘g‘risida”gi 445-son Qonuniga
asosan jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlariga davlat tilida javob xati
yuborildi.
Davlat tilida ish yuritish sifatini oshirish maqsadida
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti
huzuridagi Davlat tilida ish yuritish asoslarini o‘qitish va malaka oshirish
markazida “O‘zkimyosanoat” AJ markaziy apparatida va tarmoq korxonalarida 2022-yil
uchun tasdiqlangan rejaga asosan 500
dan ortiq xodim malaka oshirdi, yil
yakuniga qadar 690 nafar xodim malaka oshirishi rejalashtirilgan.
O‘zbekiston
Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi tomonidan ilmiy faoliyatga oid
davlat dasturlari doirasida eʼlon qilingan loyihalar tanlovining 44 turida
filologiya, pedagogika va psixologiya fanlari yo‘nalishi bo‘yicha “Kimyo
atamalarining izohli lug‘atini yaratish” mavzusida bajarilishi bir yilga
mo‘ljallangan amaliy loyihalar tanlovi doirasida Alisher Navoiy nomidagi
Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti huzuridagi Davlat tilida
ish yuritish asoslarini o‘qitish va malaka oshirish markazining tilshunos
olimlari, “O‘zkimyosanoat” AJ xodimlari va kimyo sohasi mutaxassislardan iborat
ilmiy jamoa tomonidan amaliy loyiha ustida ish olib borilmoqda. Mazkur loyiha
natijalari kimyo sanoatiga oid atamalarni davlat tilida yagona shaklda
qo‘llash, soha uchun qo‘llanmalar, texnik reglament, kasb standartlari, yo‘riqnoma
va boshqa ilmiy-texnik hujjatlarni davlat tilida sifatli ishlab chiqilishiga
xizmat qiladi.
Shu o‘rinda, birinchi o‘zbek kimyogar olimasi Zarifa
Saidnosirovaning “Oybegim mening” kitobida yozib qoldirgan xotiralarini eslash
o‘rinli: “Men 1930-yildan boshlab, o‘rta maktablar uchun kimyodan darslik
yozishni o‘ylay boshladim. Buning uchun eng avval kimyo atamalarini ishlab
chiqish kerak edi. Shuning uchun men atamalar bilan shug‘ullana boshladim va
ayni zamonda darslik yozishga ham hozirlik ko‘rdim. Rabfaklar va texnikumlar
uchun yozdigim “Anorganik kimyo” darsligi bosilib chiqdi. Hajmi 18 bosma toboq
bo‘lib, lotin harfi ila chop etilgan. Bu kimyo fanidan o‘zbek tilida chop
etilgan birinchi darslik edi”. Olima tomonidan amalga oshirilgan ishlar
tahsinga sazovor, albatta. “Kimyo atamalarining izohli lug‘ati”ni yaratishda
ushbu tajribalardan, albatta, samarali foydalanamiz.
Qolaversa, jamiyat markaziy apparatida hamda tarmoq
korxonalarda tashqi yozuvlar, lavhalar, eʼlonlar, reklamalarning davlat tili
to‘g‘risidagi qonun hujjatlari talablariga qatʼiy mos bo‘lishini taʼminlash
choralari ko‘rildi. Xodimlarning savodxonlik darajasini baholash, lotin
yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosida kompyuter dasturlarida tez va to‘g‘ri
yozish malakasini shakllantirish maqsadida “Tez yoz, to‘g‘ri yoz” tanlovlari
tashkil etildi. Shonli sanalar munosabati bilan tashkil etilgan tadbirlarda
xodimlarning malakasini yanada oshirish maqsadida “Eng yaxshi esse”
tanlovlarini tashkillashtirish anʼanaga aylandi. Esselar lotin yozuviga asoslangan
o‘zbek alifbosida yozilishi qatʼiy tarzda belgilangan.
“O‘zkimyosanoat” AJda 21-oktabr – O‘zbek tili bayrami
munosabati bilan “O‘zkimyosanoat” AJ tarmoq korxonalari va tashkilotlari xodimlari o‘rtasida “Kitobxon xodim – 2022”
ko‘rik-tanlovining respublika bosqichi bo‘lib o‘tdi. Jamiyatning tarmoq
korxonalari va tashkilotlarida bo‘lib o‘tgan bellashuvlarda g‘olib bo‘lgan 8
nafar kitobxon xodimlar ishtirok etgan final bosqichi 3 ta shartdan iborat
bo‘ldi. Aynan 3-shartda ishtirokchilardan o‘zlari sevib mutolaa qilgan asarlari
haqida lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosida imloviy, punktuatsion,
uslubiy xatolarsiz annotatsiya yozib berishlari talab qilindi.
Bu kabi ko‘rik-tanlovlar “O‘zkimyosanoat” AJ tizimida
muntazam ravishda o‘tkazib kelinadi. “Kitobxon xodim” tanlovi ham har yili
o‘tkazilishi belgilangan.
Mazkur amalga oshirilgan ishlar yuksak qadrlanib,
o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzini yanada oshirish, uni milliy
qadriyat sifatida targ‘ib qilish hamda davlat tiliga oid muammolarni hal
etishda maqsadida o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilganligining 33 yilligi
hamda O‘zbek tili bayrami munosabati bilan “Qadring baland bo‘lsin, ona tilim”
respublika tanlovida “O‘zkimyosanoat” AJ ikkinchi yo‘nalish – “Davlat tilida
ish yuritish yo‘lga qo‘yilgan eng yaxshi tizim” sifatida vazirlik, idora,
xo‘jalik birlashmalari orasida faxrli 2-o‘rinni egalladi. “O‘zkimyosanoat” AJga
diplom, esdalik sovg‘alari, shuningdek, 20 million so‘m pul mukofoti
topshirildi.
Quvonarlisi, “Farg‘onaazot” AJ aloqa sexi boshlig‘i
Vladimirovich Oleg Zdobnikov o‘zbek tiliga bo‘lgan cheksiz hurmati va mehri
uchun Vazirlar Mahkamasining maxsus faxriy yorlig‘i hamda qimmatbaho sovg‘alari
bilan taqdirlandi.
“O‘zkimyosanoat” AJ tarmoq korxonalarida
davlat tilida ish yuritish bo‘yicha maslahatchilar, matbuot kotiblari, yoshlar
yetakchilari, xotin-qizlar boshlang‘ich tashkiloti raislari faoliyatini
o‘rganish va tajriba almashish maqsadida doimiy ravishda sayyor
seminar-treninglar o‘tkazib kelinmoqda.
Shuningdek, seminarlar doirasida tarmoq korxonalari
boshqaruv raislari maslahatchilari faoliyati natijalari, amalga oshirilgan
ishlar to‘g‘risida batafsil to‘xtalib o‘tildi. Yo‘l qo‘yilgan kamchilik va
xatolar birma-bir ko‘rsatilib, taklif va yechimlar berildi. Tanqidiy-tahliliy
ruhda o‘tgan taqdimotlarda tarmoq korxonalari maslahatchilariga yo‘l-yo‘riqlar
ko‘rsatildi.
Biz, maslahatchilar faoliyatimiz davomida turli
noaniqliklarga ham duch kelamiz. Misol uchun, O‘zbekiston Respublikasining
“Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari to‘g‘risida”gi Qonuni
6-moddasiga binoan murojaatlar davlat tilida va boshqa tillarda berilishi
mumkin. Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasining “Davlat tili
to‘g‘risida”gi Qonuni 14-moddasida “O‘zbekiston Respublikasi hududida yashovchi
shaxslarga davlat tashkilotlari va muassasalariga, jamoat birlashmalariga
arizalar, takliflar, shikoyatlar bilan davlat tilida va boshqa tillarda
murojaat qilish huquqi taʼminlanadi”, deyilgan. Endi eʼtibor beraylik, «davlat
tilida va boshqa tillarda” deyilsa, davlat tilida murojaat qilish o‘zining
qatʼiyligini yo‘qotadi va bu esa, o‘z navbatida, tilimizning obro‘siga putur
yetkazadi.
O‘zbekiston Qahramoni, O‘zbekiston xalq shoiri, ona
tilimizning chinakam jonkuyari Erkin Vohidov “So‘z latofati” asarida taʼkidlaydi:
“Ona tili umummillat mulkidir, demak, til oldidagi masʼuliyat ham umummilliy.
Men o‘zbekman, degan har bir inson o‘zbek tili uchun qayg‘urmog‘i kerak.
Unutilgan so‘zlarni tiklash, borini boyitib borish, xorijiy atamalarga munosib
istilohlar topish yolg‘iz tilshunoslarning emas, millatning ishidir”. Ushbu
fikrlar har birimizni ona tilimizni sevishga, uning rivojlanishi uchun o‘z
sohamiz bo‘yicha oz bo‘lsada hissa qo‘shishga undaydi.
Xulosa qilib aytganda, har bir tashkilot va idora, har
bir tizimda davlat tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga hurmat bilan qaralsa,
o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va obro‘si kundan kunga yuksalib
boraveradi. Bu yo‘lda bor kuch-g‘ayratimiz hamda bilimimizni sarflashga
tayyormiz.
Sanobar ABDURAHMANOVA
“O‘zkimyosanoat” aksiyadorlik jamiyati
boshqaruvi
raisi maslahatchisi