- Bosh sahifa
- Maslahatchi minbari
- Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga to‘liq o‘tishda ziyolilar oldingi safda bo‘ladilar
Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga to‘liq o‘tishda ziyolilar oldingi safda bo‘ladilar
Taʼlim tizimi jamiyatda kechayotgan
yangilanishlar, o‘zgarishlarning tashabbuskori va harakatlantiruvchi kuch
hisoblanadi.
Shu bois, mamlakatimizda lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga o‘tish masalasi kun tartibiga qo‘yilganda birinchilardan bo‘lib taʼlim tizimi o‘z vaqtida bu ishga kirishdi.
Maktabgacha taʼlimdan boshlab oliy taʼlimgacha, kadrlarning malakasini oshirish va qayta tayyorlash tizimi, maktabdan tashqari taʼlimda lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosi joriy etildi.
Afsuski, ikki marta qatʼiy muddat belgilanishiga qaramay mamlakatimizda barcha sohalarda lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga to‘liq o‘tilmadi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Davlat tilini rivojlantirish departamenti mudiri A.Qirg‘izboyevning kun.uz muxbiri bilan “O‘zbekiston kirilldan voz kechib, lotin yozuviga o‘tyapti: rejalar, muammolar va isloh qilinadigan alifbo” mavzusidagi intervyusida taʼkidlanganidek, o‘sha paytdagi kechikkan tayyorgarlik sabab bu boradagi islohotlar to‘liq amalga oshmay qoldi.
Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek
alifbosida taʼlim olgan yoshlarning davlat va jamiyat
boshqaruviga kirib kelishi bilan jiddiy muammolar yuzaga kela boshladiki, bu
ularning haqli eʼtirozlariga sabab bo‘ldi.
So‘nggi 2 yilda Davlatimiz rahbarining
tashabbusi bilan o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeуini
oshirish borasida amalga oshirilayotgan islohotlar bois, bugun хalqimiz
hayotida va xalqaro maydonda davlat tilining obro‘si oshdi.
2020-2030-yillarda davlat tilini rivojlantirish va til siyosatini
takomillashtirish konsepsiyasi ishlab chiqildi. Konsepsiyani amalga
oshirishning 2020-2022-yillarga mo‘ljallagan dasturida lotin yozuviga
asoslangan o‘zbek alifbosini, imlo qoidalarini yanada takomillashtirish va
lotin yozuviga to‘liq o‘tish vazifasi qo‘yildi.
Suhbatda taʼkidlanganidek, mamlakatimizda
lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga bosqichma-bosqich to‘liq
o‘tish uchun 2 yil muddat belgilandi. Bir qarashda buncha uzoq muddat
qo‘yilishiga zaruriyat yo‘qdek.
Chunki, hukumatimiz tomonidan amalga
oshirilayotgan saʼy-harakatlarga javoban bugun turli darajadagi boshqaruv
organlarida, tashkilotlarda lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga
bosqichma-bosqich o‘tish rejasi ishlab chiqilgan. Jumladan, oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligida ham huquqiy-meʼyoriy
hujjatlarning lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosida qabul
qilish amaliyoti joriy etilgan.
Taʼlim muassasalari uchun darslik va o‘quv
qo‘llanmalarining lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosida nashr etilishi
taʼminlanmoqda.
Taʼlim muassasalarining nomlari, tashqi va
ichki yozuvlar, peshlavhalar, targ‘ibot vositalari, reklama va eʼlonlar
to‘liq lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga o‘tkazilgan.
Ish yuritishda ish qog‘ozlari, turli blanklar
lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga bosichma-bosqich o‘tkazilmoqda va
bunday ishlar ko‘p vaqt talab qilmasligi barchamizga ayon.
Biroq, shunday masalalar borki bu maʼlum vaqt
va resurslarni talab qiladi. Bunda avvalo milliy alifbo takomillashtirilib,
so‘ng yangi alifbo asosida o‘zbek tilining imlo qoidalari ishlab chiqiladi.
Bir tomondan, yangi imlo qoidalarini
o‘rganishga mo‘ljallangan uslubiy qo‘llanmalar, imlo lug‘ati, o‘quv lug‘ati,
joy nomlari va kishi nomlari lug‘atlarini tayyorlash, kirill alifbosida
chop etilgan va kutubxonalarda saqlanayotgan adabiyotlarni lotin yozuviga
asoslangan o‘zbek alifbosidagi elektron ko‘rinishlarini yaratish uchun kamida
bir yil vaqt sarflanadi.
Yana bir muhim jihati, jahon
Internet tizimida lotin yozuviga asoslangan o‘zbek tilining
takomillashtirilishi masalasi turgan bo‘lsa, ikkinchidan, mamlakatimizda
yashayotgan fuqarolarning shaxsini tasdiqlovchi guvohnomalar, ID kartalar,
fuqaroligi bo‘lmagan shaxs hamda chet davlat fuqarolarining yashash
guvohnomalarini lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosida bo‘lishini
taʼminlashga qaratilgan tizimli ishlar olib boriladi. Buning uchun tegishli
soha xodimlarining malakasi oshiriladi.
Idora va tashkilotlarda ishlayotgan
xodimlarga, mustaqil o‘rganish istagida bo‘lgan fuqarolarga lotin
yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini, yangi imlo qoidalarini o‘rganish
bo‘yicha o‘quv kurslari dasturi ishlab chiqiladi. O‘quv kurslari Alisher Navoiy
nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti huzuridagi
davlat tilida ish yuritish asoslarini o‘qitish va malaka oshirish markazi va
uning 13 ta hududiy bo‘linmalarida tashkil etiladi.
2023-yilning 1-yanvariga qadar lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga bosqichma-bosqich to‘liq o‘tish bo‘yicha yo‘l xaritasida rejalar, uni amalga oshirish mexanizmlari va manbalari aniq belgilangan, barcha resurslar inobatga olingan.
Shunday ekan, mamlakatimiz ijtimoiy hayotida juda katta voqelik sifatida eʼtirof etilayotgan lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga to‘liq o‘tishning mohiyatini xalqqa tushuntirishda, targ‘ibot ishlarini olib borishda yurt taqdiriga daxldor bo‘lgan, jamiyatning ilg‘or qatlami hisoblangan faol talaba-yoshlar, taʼlim muassasalarida faoliyat olib borayotgan pedagoglar va har birimiz oldingi saflarda bo‘lamiz.
Odinaxon Jamoldinova,
Oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirining maslahatchisi