- Bosh sahifa
- Maqolalar
- Karim Bahriyev: O‘zbek tilida ish yuritishga qarshilar o‘qisin!
Karim Bahriyev: O‘zbek tilida ish yuritishga qarshilar o‘qisin!
«O‘zbek tilida ish yuritishga qarshilar o‘qisin» – Karim Bahriyev
turli davlatlarda til qoidalarini buzishga qanday jazo belgilangani haqida
Jurnalist,
shoir, tarjimon va media huquqi mutaxassisi Karim Bahriyev dunyoning turli
mamlakatlarida davlat tili qoidalarini buzishga qanday jazo belgilangani
yuzasidan fikrlarini bildirdi.
Ijodkor o‘z Facebook sahifasida
e'lon qilgan ma'lumotlarni ayni kunlarda parlament quyi palatasida
ko‘rilayotgan «Davlat tili haqida»gi qonunga o‘zgartish va qo‘shimchalar
kiritish to‘g‘risida»gi qonun loyihasi muhokamalarida turli vajlar bilan o‘zbek
tili rivojiga qarshi bo‘layotgan ayrim deputatlarga bildirish sifatida ham
qabul qilish mumkin.
Shuningdek, maqola til
masalasining ahamiyati naqadar yuqori ekanini tushunib yetmay (balki bilimi
yetmay), ovoz berish jarayonida betaraf qolayotgan «uyqudagi» deputatlarni ham
uyg‘onishga da'vat qiladi.
Dunyo
mamlakatlarida davlat tili qoidalarini buzishga qanday jazo beriladi?
Rossiya
«Davlat tili to‘g‘risida»gi Rossiya Federal qonuniga ko‘ra, mulkchilik
shaklidan qat'i nazar, Rossiya hududida faoliyat yurituvchi har qanday
tashkilot davlat tili (rus tili)da ish yuritishi, tashkilotni nomlashda ham
davlat tilidan foydalanishi belgilangan. Rossiyada 190dan ortiq millat va elat
yashaydi. Qonunni buzish tegishli javobgarlikka sabab bo‘ladi.
Germaniya
«Ma'muriy amaliyotlar to‘g‘risida»gi qonunga ko‘ra, ma'muriy amaliyotlar
uchun rasmiy til sifatida nemis tili belgilangan. Agar mas'ul idoraga nemis
tilidan boshqa tilda murojaat qilinsa, organ darhol uning nemis tiliga
tarjimasini talab qilishi kerak. Nemis tilidan boshqa tilda murojaatlar ko‘rib
chiqilmaydi.
Irlandiya
Davlat tili sifatida irland va ingliz tili qabul qilingan. Davlat
organlarida davlat tillari to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya
qilinayotganini tekshirish bo‘yicha alohida organ mavjud. Agar davlat organi
ushbu tashkilotga hujjatlarni taqdim qilmasa, ular bilan hamkorlik qilmasa,
ushbu organ mansabdor shaxsi uchun 2000 yevrogacha jarima yoki 6 oy qamoq
jazosi belgilangan. Bu tekshiruvlar natijasida til to‘g‘risidagi qonun
hujjatlari buzilgani aniqlansa, davlat organi mansabdor shaxsi javobgarlikka
tortilishi mumkin.
Fransiya
Konstitutsiyada faqat fransuz tili davlat tili deb belgilangan. Tubon
qonuniga ko‘ra, davlat tashkilotlari tomonidan ish yuritish istisnosiz fransuz
tilida olib boriladi, terminlarning fransuzcha muqobili turganda, inglizchasi
yoki boshqa tildagisini ishlatish taqiqlanadi. Fransiya aholisining 51 foizi
fransuz tilidan boshqa tilda gaplashadi. Qonun talablariga rioya qilmaganlik
jismoniy shaxsga 700 yevro, yuridik shaxsga 3750 yevro jarima solinishiga sabab
bo‘ladi, boshqa tilda peshlavhasi yoki yorlig‘i yozilgan mulk musodara
qilinishi ham mumkin.
Gruziya
«Davlat tili to‘g‘risida»gi qonunga ko‘ra, davlat korxona va
tashkilotlarida faqat gruzin tilida ish yuritiladi, zarurat tug‘ilsa, hujjatlar
boshqa tillarga tarjima qilinishi mumkin, ammo bu tarjimalar rasmiy hujjat
hisoblanmaydi.
Ozarboyjon
Konstitutsiyaga ko‘ra, davlat tili ozarboyjon tili hisoblanadi. «Davlat
tili to‘g‘risida»gi qonunga ko‘ra, tashkilotlarda ish yuritish davlat tilida
olib boriladi. Qonun talabiga rioya qilmaslik tegishli javobgarlikka sabab
bo‘ladi.
Turkiya
Barcha yozishmalar, yozuv va hisob-kitoblar hech qanday istisnolarsiz
turk tilida olib borilishi talab etiladi. Ushbu talabga rioya qilmaganlik
ma'muriy jarimaga tortilishga sabab bo‘ladi. Turk yuridik shaxslari o‘rtasida
tuzilgan turk tilida bo‘lmagan shartnomalar bekor qilinadi.
Qatar
2019 yilda qabul qilingan yangi qonunga ko‘ra, Qatarda barcha davlat organlari va rasmiy hujjatlarda arab tilidan majburiy foydalaniladi. Qonun talablariga amal qilmaganlik uchun 50 000 Qatar riali (14 000 AQSh dollari atrofida) miqdorida jarima belgilangan.
kun.uz saytidan olindi