- Bosh sahifa
- Maqolalar
- Hunarmandlar mahsulotlarining reklamasi davlat tilida raqamlashtiriladi
Hunarmandlar mahsulotlarining reklamasi davlat tilida raqamlashtiriladi
Innovatsion
rivojlanish vazirligining amaliy va innovatsion loyihalar tanlovida “Turizm
sohasiga sayyohlarni jalb qilishda milliy hunarmandlik mahsulotlari brendining
axborot platformasini yaratish” mavzusi bo‘yicha Toshkent moliya instituti
olimlari guruhi tomonidan topshirilgan innovatsion loyiha g‘olib topilib,
moliyalashtirishga tavsiya etildi.
Nega bu mavzu
tanlandi, degan savol tug‘ilishi tabiiy. Mamlakatimizda hunarmandchilik va
turizm sohalarida ko‘pgina tadqiqotlar amalga oshirilgan, shu kungacha
hunarmandlar uchun mo‘jallangan bir qancha veb sahifalar mavjud bo‘lsa-da,
ularda mahsulotlar brendi himoyalanmagan, jozibadorligi yetarli emas. Yaʼni
hunarmandlar mahsulotlari orqali sayyohlarni jalb qilish mexanizmlari mavjud
emasligi ushbu loyiha yaratilishiga zaruratni yuzaga keltirdi.
Milliy hunarmandlik
mahsulotlariga QR-kod qo‘yish orqali mahsulot brendi individualligini oshirish
hamda xorijiy sayyohlarni jalb qilishning axborot platformasini yaratish
borasida bir qator muammolarga yechim topiladi. Jumladan, turizm sohasida
milliy hunarmandlik mahsulotlari onlayn savdosini shakllantirish, xorijiy
sayyohlarni jalb qilishda milliy mahsulotlarga qo‘yilgan stikerlar orqali jozibadorligini
oshirish imkoniyati paydo bo‘ladi. Milliy mahsulotlar to‘g‘risidagi
maʼlumotlarning foto, audio, video, 3D formatdagi grafik, brend dizayner
ishlanmalari tayyorlanadi, platformada isteʼmolchilar uchun mobil ilovalar
yaratiladi, hunarmandlar o‘z mahsulotlarini tizimga joylashtirishi va jarayonni
nazorat qilishi mumkin bo‘ladi. Muammoning yechimi sifatida milliy mahsulotlar
ishlab chiqaruvchilar maʼlumotlar bazasi va Milliy mahsulotlar klassifikatori,
“bulutli texnologiya”lar asosida onlayn platformalar orqali ilovalar
yaratiladi.
Buning uchun esa
turizm sohasida faoliyat yuritayotgan hunarmandlar mahsulotlariga QR-kod
generatsiya qiluvchi dasturiy taʼminot ishlab chiqiladi. Maxsus stikerlar
shakllantiriladi va hunarmandlik mahsulotiga stiker qo‘yiladi (yopishtiriladi)
hamda mahsulotning onlayn sotuvini amalga oshirish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma
yaratiladi. Stikerli hunarmandlik mahsulotlari sotuvi amalga oshirilganda yoki
qayta skayner qilinganda, isteʼmolchining maʼlumotlar bazasi avtomatik ravishda
yangilanib boradigan tizim yo‘lga qo‘yiladi. Yaratilgan dastur orqali statistik
kuzatuvlarni, hunarmandlarga buyurtmalar yuborish va qabul qilishni nazorat
qilish imkoni paydo bo‘ladi. Ijtimoiy tarmoqlarga (Facebook, Instagram,
Telegram, Youtube va h.k.) integratsiya qilish orqali stikerli hunarmandlik
mahsulotlari targ‘iboti va reklamasi amalga oshiriladi. Xorijiy isteʼmolchilar
milliy hunarmandchilik mahsulotlari stikerini skaner qilganida to‘g‘ridan to‘g‘ri
O‘zbekiston turizm salohiyatini targ‘ib qiluvchi maʼlumot beruvchi reklamaga
o‘tiladi. Dastur turizm sohasida faoliyat yurituvchi tashkilotlar bilan
bog‘lanish imkoniyatini beradi. Milliy brend mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi
hunarmandlar va tashkilotlar maʼlumotlari (manzillari, telefon raqamlari,
geolokatsiya va h.k.) hamda mahsulotlar hisobini yurituvchi integratsion
yangilovchi elektron baza shakllantirib boriladi. Turizm sohasida faoliyat
yuritayotgan hunarmandlar ishtirokidagi festival, yarmarka va ko‘rgazmalar
to‘g‘risidagi eʼlonlar beriladi.
Loyihada ko‘rsatilgan
mahsulotning yaratilishi va rejalashtirilgan axborot platforma va dasturiy
taʼminotlarni ishlab chiqish uchun jamoada yetarlicha kompetensiya va ilmiy
salohiyat mavjud. Chunki ijrochilar sifatida turizm sohasida xizmat ko‘rsatish
jarayonlarida raqamli texnologiyalardan foydalanish bo‘yicha nazariy
tadqiqotlar qilgan professor, ilmiy tadqiqotchilar, mutaxassislar va amaliyotda
milliy hunarmandlik sohasida tajriba orttirganlar to‘plangani ushbu loyihani
bajarishda intellektual to‘siq bo‘lmasligini kafolatlaydi.
Loyiha asosida
erishiladigan yana muhim yutuqlardan biri milliy hunarmandchilik
mahsulotlarining onlayn savdodagi ulushi ortishiga erishilishidir. Xalqaro
miqyosda milliy hunarmandchilik mahsulotlari brendi keng yoyilishi va individualligi
oshishiga olib keladi, turizm jozibadorligini oshirib, sayyohlarni yanada
ko‘proq jalb qilish hamda turizm xizmatlari va milliy hunarmandlik mahsulotlari
savdosini rivojlantirish imkoniyati paydo bo‘ladi. Chunki O‘zbekistonga
sayyohlarni jalb qilish hamda turizm sohasini rivojlantirishga qaratilgan
ko‘plab loyihalar mavjud. Lekin turizm sohasida hunarmandlik qay darajada
rivojlanganini ko‘rsatib beradigan loyihalar yo‘qligi sababli bu ishlanmaning
o‘z o‘rni bor.
O‘tgan yillar
tahlilida bu yanada yaqqolroq ko‘zga tashlanadi. Yaʼni 2019-yil davomida
O‘zbekistonga xorijiy mamlakatlardan 5 milliondan ortiq sayyoh kelgan.
Shuningdek, ushbu yilda turizm faoliyatida hunarmandlik mahsulotlari eksporti
15,2 million AQSH dollarini tashkil etgan. Shundan hunarmandlik mahsulotlari
savdosining 45 foizi sayyohlar orqali, 25 foizi xalqaro ko‘rgazmalar doirasida,
25 foizi to‘g‘ridan to‘g‘ri shartnomalar asosida hamda 5 foizi onlayn tarzda
amalga oshirilgan.
2020-yilda esa
sayyohlar oqimi kamaygani va xorijiy mamlakatlardagi festival, yarmarka va
ko‘rgazmalarda hunarmandlar ishtiroki o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 90
foiz qisqargani sababli hunarmandlik mahsulotlari savdosi hajmi taxminan 70 foiz
tushib ketdi. Faqatgina 2020-yil birinchi choragida 4 million dollarlik eksport
qilingan, xolos. Shundan 20 foizi xalqaro ko‘rgazmalar, 25 foizi shartnoma
asosida, 15 foizi elektron savdo hamda 40 foizi sayyohlar hisobiga to‘g‘ri
keldi.
Yangi ishlanma davlat
tilida yaratiladi va rus, ingliz tillariga tarjima qilinadi. Bu bilan
hunarmandlar mahsulotlarining dunyo yuzini ko‘rishi uchun davlat tilida
raqamlashtirishdan foydalaniladi. Hunarmandlar o‘z mahsulotlari haqidagi
maʼlumotlarni davlat tilida joylashtirganidan so‘ng shaxsiy kabinetlarida
to‘g‘ridan to‘g‘ri rus va ingliz tiliga tarjima va integratsiya qilinadi.
Platformada unikal kod orqali mahsulotni to‘liq nazorat qilish hamda kodlar
orqali to‘lovlarni amalga oshirish moduli yaratiladi. Mahsulotlarni onlayn
do‘kon orqali sotish va sotilgan tovarlarni yetkazib berish uchun veb sahifa
to‘liq davlat tilida bo‘ladi, operatsiyalar ham davlat tilidagi buyruqlar
orqali amalga oshiriladi. Sotilgan mahsulotlar va talablar bazasi, statistik
hisobotlarni generatsiya qiladigan dasturiy taʼminot ham davlat tilida bo‘ladi.
Dastur ko‘rinishidagi
mahsulotni ilmiy tadqiqot institutlari, sayyohlik tashkilotlari, hunarmandlar
uyushmalari, statistika bilan shug‘ullanuvchi idoralar ish jarayonida
foydalanish uchun sotib olishlari mumkin.
Naibaxon MAMADALIYEVA,
filologiya fanlari doktori, professor